Bezienswaardigheden

Het Meense stadhuis dateert uit 1782 en werd in classicistische stijl gebouwd. Het gebouw kwam ongehavend uit de beide wereldoorlogen en is een verrassende combinatie van oud (het exterieur) en nieuw (het interieur). De historische voorgevel oogt statig. Binnenin word je verrast door een expressieve nieuwbouw. Deze renovatie/verbouwing werd in 2007 voltooid en behaalde verschillende nominaties en prijzen. De stadsdiensten bevinden zich in het stadhuis. Het belfort van Menen is 33 meter hoog en herbergt een mooie beiaard. In de zomer worden geregeld beiaardconcerten gegeven. Sinds 1999 wordt het belfort door de UNESCO beschermd.

In opdracht van de Zonnekoning Lodewijk XIV maakte Vauban van Menen een versterkte stad. (1679-1689) De vestingen hadden een omtrek van drie kilometer. Er waren elf bolwerken (bastions) en vier stadspoorten. Deels door herhaaldelijke belegering van de stad en deels door bouwkundige ingrepen, bleven van de oorspronkelijke vestingen enkel de fundamenten bewaard. De huidige “Hollandse” vestingen (1817-1830) werden bovenop de fundamenten van de Vaubanversterking gebouwd. Menen lag toen aan de zuidgrens van het Koninkrijk der Nederlanden en diende tegen Frankrijk te worden beschermd. Je kunt bovenop de Nederlandse vestingmuren wandelen en fietsen. Elf bomvrije, ondergrondse ruimten (kazematten) zijn voor het publiek opengesteld. Ideaal voor gezinnen met kinderen!

Het stadsmuseum, de toeristische dienst en het museumcafé zijn ondergebracht in ’t Schippershof, een gerestaureerd pand uit het einde van de 17de eeuw. De collectie van het museum omvat twee grote luiken: ‘Menen bezet’ en een rijke beeldenverzameling. In de zaal ‘Menen bezet’ maak je door middel van verhalen, oude postkaarten en stadsplannen op een interactieve manier kennis met de militaire geschiedenis van de grensstad en het ontstaan van de vestingen. De Leie, al eeuwenlang de economische slagader van Menen, wordt ook in de kijker geplaatst. Romantische beelden van Yvonne Serruys (1873-1953), abstracte beelden van Georges Dobbels (1910-1988) en hedendaagse sculpturen van Johan Tahon (Menen, 1965) zijn toppers. Daarnaast toont het museum enkele schilderijen van Alfred Wallecan (1894-1960). Tijdelijke tentoonstellingen worden in de galerie georganiseerd.

Binnen de vestingmuren van een versterkte stad staan ook heel wat militaire gebouwen. De Fransen, ten tijde van de eerste grote versterkingen onder Lodewijk XIV, groepeerden heel hun militaire infrastructuur in het noordwesten van de stad. De Nederlanders daarentegen - tijdens de Hollandse periode van 1815 tot 1830 - verspreidden hun nieuwe bomvrije militaire gebouwen over heel de stad. Zo kwamen er aan de oostkant een bakkerij, een arsenaal en een hospitaal. Het hospitaal werd gebouwd in 1823, vlakbij de Kortrijkpoort en tegen het bastion van Rekkem. De stad had toen 4 stadspoorten en 11 bastions. 

Het hospitaal was 87 meter lang, bijna 12 meter breed en bestond uit 11 bomvrije gewelven. Het kon 150 zieken herbergen in 13 ziekenzalen. Daarnaast was er ook ruimte voor de keuken, de apotheek, badkamer en magazijn. Na de Belgische Onafhankelijkheid in 1830 werd het gebouw gebruikt door het Belgisch leger. Eerst nog als hospitaal, later als kazerne voor het garnizoen en voor de opleiding van rekruten. In 1930 werd het gebouw overgedragen aan de stad Menen. 

Het Deutscher Soldatenfriedhof Menen is de grootste militaire begraafplaats van België uit de Eerste Wereldoorlog. Er rusten ruim 48.000 Duitse soldaten, gesneuveld tijdens de Grote Oorlog. In het midden staat een achthoekige herdenkingskapel die samen met de toegangspoort in 1957-1958 werd opgetrokken. De architect was de Duitser Robert Tischler. De oude eiken en kastanjebomen bezorgen de begraafplaats een serene sfeer. Bij de aanblik van de vele grafstenen, – symmetrisch in het gazon aangebracht – blijf je even stilstaan. Zie www.menenwald.be.

Vroeger telde Menen verschillende molens. Net buiten het stadscentrum staat ‘De Goede Hoop’, de enige overgebleven molen van de stad, gebouwd aan het einde van de 18de eeuw. Oorspronkelijk werd hij als olieslagerij gebruikt, waarbij uit oliehoudende zaden (raapzaad, koolzaad, aardnoten en lijnzaad) olie werd geperst. Later werd ‘De Goede Hoop’ tot een korenmolen omgebouwd. Hierbij wordt uit graan meel gemalen. Vandaag is enkel het korengedeelte nog in werking. Trouwens, ‘De Goede Hoop’ is een der oudste stenen molens van West-Vlaanderen. In 1981 werd de stellingmolen door de stad aangekocht. In 1992 kreeg het Stedelijk Molencomité vzw de molen in erfpacht waardoor de restauratie een jaar later kon starten. De officiële inhuldiging vond in april 1995 plaats. De molen kan bezocht worden op reservatie voor groepen.

Info: Jan Bekaert, T 0475 501 043. Zie www.molenechos.org/molen.php?AdvSearch=822 en www.wwmolens.be.

De “Oude sluizen” bevinden zich aan de Leiearm die na de Eerste Wereldoorlog werd gecreëerd. De sluizen deden tot 1990 dienst. Door de rechttrekking van de Leie in 1980 ontstond een kunstmatig eiland, thans ingericht als een aangenaam park. Hier vind je ook de internationale plezierhaven Menen-Halluin (FR). Via de loopbrug op de Oude Sluizen kan je te voet of per fiets naar het grensoverschrijdend eiland gaan.

De kerk in haar huidige vorm dateert uit 1861. De geschiedenis gaat echter verder terug, toen de paters Kapucijnen zich hier in 1603 kwamen vestigen. Ze bouwden een klooster en een kerk. Maar… bij het Beleg van Menen honderd jaar later werd het hele complex vernield. Vanaf 1710 begon de wederopbouw. De periode van de Franse Revolutie (1789) zette het verval van het klooster in. De monniken werden verdreven en het gebouw werd voor militaire en burgerlijke doeleinden aangewend. In de 20ste eeuw maakte het vervallen klooster plaats voor een autoparking. De kerk werd gerestaureerd. Bij het barokke 18de-eeuwse altaar vind je een drieluik met ‘Onze Lieve Vrouw der Zeven Smarten’, ‘Maria Hemelvaart’ en ‘De Gegeselde Christus’.

Dit is de hoofdkerk van Menen. In de volksmond zegt men ook wel “de grote kerk”. Het huidige gebouw met de neoclassicistische, monumentale ingang dateert uit het begin van de 19de eeuw. De onderbouw van de toren stamt nog uit het midden van de 15de eeuw. Er zijn drie beuken en drie koren. De kerk is vernoemd naar Vedastus, de bisschop van Atrecht (Arras), die een beer in zijn stad versloeg. 

Op het Vander Merschplein klopt het volkse hart van de Menenaar. Het onlangs heraangelegde plein met woonhuizen, daterend van het begin der 20ste eeuw, straalt een zekere rust en sereniteit uit. Centraal bevindt zich een grasperk met zitbanken, omgeven door kastanjebomen. Twee monumenten doen aan het militair stadsverleden herinneren: het standbeeld van generaal Vander Mersch en het oorlogsmonument van Yvonne Serruys.
 

De romaanse Sint-Niklaaskerk te Rekkem dateert uit de 12de eeuw. De romaanse toren en het transept zijn de oudste overblijvende gedeelten. Het schip met drie beuken werd in 1658-1660 opnieuw opgebouwd na een brand. De kerk werd door het geschut van Engelse en Duitse obussen in 1918 beschadigd. Later, in 1939 werd de kerk als monument gerangschikt. Dat bleek een zegen voor het gebouw. Na de Tweede Wereldoorlog besliste de Rekkemse gemeenteraad, in december 1946, om het kerkgebouw in ere te herstellen. Onlangs werd de kerk volledig gerestaureerd.

De huidige Sint-Bavokerk te Lauwe werd anno 1877-1879 in neogotische stijl opgetrokken. In de kerk zijn vier altaren terug te vinden: het hoogaltaar van patroon Sint-Bavo, de altaren van Onze-Lieve-Vrouw, van de Heilge Obertus en van de Heilige Barbara. In 2000 werd het interieur van de kerk volledig vernieuwd. Op de parking naast de kerk bevindt zich het oorlogsmonument ter ere van de slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog.

Johan Tahon werd in 1965 in Menen geboren en behoort tot een nieuwe generatie Vlaamse beeldhouwers. Hij doorliep eerst de plaatselijke academie en volgde daarna een opleiding beeldhouwkunst aan de koninklijke academie in Gent. Ondertussen geniet hij internationaal bekendheid. Hij exposeerde zijn werken al in heel wat wereldsteden. 
Het monumentaal beeld op de Waalvest draagt als titel: ‘Natal’. Natal betekent geboorte.  Het kunstwerk bestaat uit een figuur met twee koppen. Uit de heup steekt een derde kop, met onderaan een fallus. De koppen en de fallus zijn gepolijst. Deze verwrongen, antropomorfe figuren komen vaak voor in de beeldentaal van Johan Tahon.  Door de technische en materiële worsteling allerminst te verbergen, maakt Johan Tahon de kijker duidelijk dat het hier niet gaat om de realiteit, maar wel om een illusie van de werkelijkheid, de creatie van een unieke droomwereld. 
Het bronzen kunstwerk is bijna 5 meter hoog en prijkt sedert het voorjaar van 2004 op de Waalvest.  Dat het op de Waalvest staat, is symbolisch, tussen het cultuurcentrum en het stadsmuseum.

In het Stadsmuseum ’t Schippershof kan je nog andere beelden van Johan Tahon bekijken.

Willem Vermandere werd geboren te Lauwe (Groot-Menen) in 1940. Hij is bij het grote publiek vooral bekend als zanger. Je kent ongetwijfeld zijn liedjes zoals ‘Blanche en zijn peird’ en ‘Klein ventje van Elverdinge’. Daarnaast is hij dagelijks actief als plastisch kunstenaar. Hij tekent, etst, schildert, kapt en assembleert beelden.
Grote stenen beelden om buiten te zetten met hun voeten in de klei en hun hoofd onder de lage wolken. Hij schept vreemde zinnelijke wezens, die hijzelf  titanen noemt.
‘De Profeet’  of   ‘De gezant van Los Alfalques’ werd in 1980 aangekocht op initiatief van het Yvonne Serruyscomité. Het monumentale beeld is gekapt uit een blok arduin.
Willem Vermandere was pas begonnen met een nieuw werk toen in Spanje de gasramp gebeurde. Zijn sterk meevoelen in de angst en in het verdriet van de slachtoffers wilde hij tot uiting brengen in dat beeld. De kunstenaar heeft hier gewroet en geworsteld om zijn medeleven vorm te geven.

Het oorlogsstandbeeld van Yvonne Serruys is geen traditioneel oorlogsmonument. Het laat niet de heldhaftige soldaat zien, maar het onherstelbare verdriet van hen die achterblijven. Yvonne Serruys ontwierp twee allegorische vrouwenfiguren. Een gevleugelde figuur in krijgsornaat met palmtak en een laurierkrans in de hand staat symbool voor de overwinning. Ze strekt haar vleugels uit over een jonge vrouw die treurt. De wenende jonge vrouw symboliseert de pijn en de rouw van de achtergeblevenen.
Het waren de oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog die Yvonne Serruys hadden gevraagd om een oorlogsstandbeeld te ontwerpen en te beeldhouwen. Het monument werd in 1921 ingehuldigd op de Grote Markt waar het aanvankelijk stond.
Het monument zorgde voor heel wat herrie rond de naaktheid van de treurende vrouw. Zo werd het de collegestudenten verboden voor het monument te passeren.
In 1968 werd het monument verplaatst naar het Vander Merschplein.
Yvonne Serruys werd geboren in Menen in 1873. Ze leerde aanvankelijk schilderen bij Emile Claus. Maar haar ware roeping was de beeldhouwkunst. Ze volgde een opleiding en trok naar Parijs. Daar maakte ze furore met haar realistische, romantische beelden. Heel bijzonder is het feit dat ze als vrouwelijke beeldhouwer heel wat opdrachten kreeg voor monumenten. Ook vandaag nog staan beelden van Yvonne Serruys in de publieke ruimte: in Gent, Rijsel, Parijs en Rome. Yvonne Serruys overleed in 1953 in Parijs. 
In ‘t Schippershof, het stadsmuseum van Menen, kan je veel meer werken ontdekken van Yvonne Serruys.

De Duitse beeldhouwer Stephan Balkenhol (°1957) groeide op in Kassel. Hij leeft en werkt in Karlsruhe en Meisenthal. 
Zijn sculpturen tonen mensen, dieren en bouwwerken, soms op een surrealistische wijze gecombineerd. Mannen en vrouwen, in gewone omstandigheden, staan centraal in zijn kunstwerken.
Zijn grof gehakte en kleurig beschilderde houtsculpturen zijn evenwel z'n handelsmerk geworden. Typerend voor zijn stijl is dat beeld en sokkel uit hetzelfde materiaal zijn vervaardigd. Daardoor lijken ze uit één stuk gemaakt.
In de jaren ’90 werkte Balkenhol ook rond dieren: mens en dier naast elkaar. Dieren vergezellen vaak en benadrukken dikwijls de mens. Het kunstwerk ‘Ruiter’ is hiervan een voorbeeld: ruiter en paard worden op een figuratieve wijze uitgebeeld. Het bronzen ruiterstandbeeld staat sedert 2006 op het Bevrijdingsplein, geïntegreerd in het vernieuwde stationsplein van Menen.

Dirk Braeckman (Eeklo, 1958) is één van onze bekendste kunstfotografen. Typisch voor zijn werk zijn de grote donkere beelden met onbestemde ruimtes en ondoorgrondelijke situaties.
De reusachtige digitale fotoprint op Japans zijdepapier die hij in 2008 maakte voor het totaal vernieuwde stadhuis, weerspiegelt (letterlijk) die sfeer. Het beeld toont een barokke spiegel en de spiegeling van wat een lifthal in een oud appartementsgebouw lijkt te zijn. Het biedt een bevreemdend beeld, een soort trompe l’oeil.
Het kunstwerk neemt een prominente plaats in. Het werd geplaatst in een nieuwe trappenhal die de verbinding maakt tussen het 18de-euwse en 19de-eeuwse deel. Het flinterdunne werk is rechtstreeks aangebracht op de muur, het ziet er uit als een fresco. Het fotowerk zorgt voor een moment van verstilling in een gebouw dat vol zit van sporen uit het verleden.